Erzurum’un zengin tarihine ışık tutan belgeler gün yüzüne çık

Osmanlı Devleti’nin son yıllarında Erzurum’daki son esnaf şeyhi Debbağ Arif Efendi tarafından Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar titizlikle saklanan ve ardından ortadan kaybolan fütüvvetname, Erzurum Şehir Arşivi’nde ortaya çıktı. İki yıl önce ERŞA’ya bağışlanan bir koleksiyonun dijital aktarımı sırasında ortaya çıkan yaklaşık 4,5 metre uzunluğundaki ve 20 santim genişliğindeki fütüvvetname, ahiliğin temel kurallarını, meslek örgütlenmesini ve etik prensiplerini aktaran nadir bir belge olarak kayıtlara geçti.
ETÜ Rektör Yardımcısı ve Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Ürkmez, Erzurum’un Türk tarihinin önemli bir kültür varlığıyla yeniden buluştuğuna dikkat çekerek: "Osmanlı Devleti’nin son döneminde esnaf şeyhliği yapmış olan Debbağlar Şeyhi Arif Efendi’den intikal eden bu belge, ERŞA’nın dijital arşivleme çalışmaları sırasında ortaya çıktı. Belge ilk kez, Türkiye Halk Bilgisi Derneği üyesiyken 1929’da Erzurum’a kültürel araştırmalar yapmak maksadıyla gelen Abdulkadir İnan tarafından fark edilmiştir. Debbağlar Şeyhi Arif Efendi, kendisinde bulunan şecereyi Abdülkadir Bey’e göstermiş, fakat okumasına veya not almasına kesinlikle izin vermemiştir. Daha sonra meşhur Erzurum tarihçisi Abdürrahim Şerif Beygu, üzerinde tarih bulunmayan bu fütüvvetnâmeyi Arif Efendi’den alarak incelemiş ve yazmış olduğu Erzurum Tarihi kitabında, fütüvvetname hakkında detaylı bilgi vermiştir. Fütüvvetname, muhtemelen 1942’de Erzurum’a gelen Cemalettin Server Revnakoğlu tarafından arşivlendi ve daha sonra oradan Erzurum Tarih Derneği’nin koleksiyonuna intikal etti. Arşivleme sorunları nedeniyle iki yıl önce Erzurum Tarih Derneği tarafından ERŞA’ya bağışlandı" dedi.
Fütüvvetnamenin tarih ve etik açısından önemine dikkat çeken Prof. Dr. Ürkmez: "Belgenin giriş bölümünde Ahi Evran ve ahiliğin kökenine ilişkin bilgiler bulunuyor. Orta bölümde ise ahilerin uyması gereken kurallar, mesleki sorumluluklar, çırak-kalfa-usta yetiştirme yöntemleri ve mesleki cezaların ayrıntılı şekilde yer alıyor. Belgenin son kısmında ise 32 meslek dalı ve bu mesleklerin pirleri hakkında detaylı bilgiler bulunuyor. Bu belge, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e intikal eden önemli bir kültür varlığıdır. Arif Efendi’nin ve Erzurum Tarih Derneğinin sıkı koruması sayesinde günümüze ulaşmıştır" ifadelerini kullandı.
Fütüvvetnamenin günümüz açısından da önemli mesajlar içerdiğini belirten Ürkmez: "Ahilik anlayışında esas olan kazanç değil, gönül kazanmak ve nitelikli ürün üretmektir. Bugün etik değerlerin yitirildiği bir dönemde, bu belge kültürel kodlarımızı hatırlamak ve gelecek kuşaklara aktarmak için eşsiz bir kaynak" diye konuştu.
Dijitalleştirilme çalışmaları tamamlandıktan sonra belgenin ulusal ve uluslararası araştırmacıların erişimine açılmasını planlıyor.